3D Tasarımlar, telif hakları ve sizin haklarınız…

telif-haklariTasarımcıların ülkemizde kabusu sayılan telif hakları konusunda, önceki yıllarda Antalya Tasarım Grubu ile çalışmalarımda bazı bilgileri şu yazımda paylaşmıştım. Şimdi ise 3d tasarımlar ve telif hakları üzerine bazı bilinmeyenleri sizlerle paylaşayım.

Öncelikle ürettiğiniz veya tasarladığınız bir ürün veya hizmet türünü, üçüncü kişilere kendi rızanızla verdiğinizde, telif haklarınızdan feragat etmiş olmazsınız. Bu tür durumlarda oluşacak sorunlarda hukuk sizin rızanız dışında, bu rıza durumunun içeriğine ve mahiyetine bakıyor. Yani siz bir tasarım yapıp bir arkadaşınıza teslim ettiğinizde bile, eğer “benim markamı / ismimi / logomu kullanmadan teşhir edebilir, yayınlayabilirsin” dememişseniz, bu söylemi de imzalı bir beyan halinde sunmadıysanız, eserin sahibi olduğunuzdaki haklarınız aynen devam etmektedir.

Hukuken eser olarak tanımlanan çalışmalarınızı, telif haklarınızdan feragat etmeden, “ödünç verme”, “hibe etme” veya “tanıtım” amaçlı olarak, üçüncü kişilere teslim edebilirsiniz. Gelin bu üç durumu biraz açıklayayım.

  • Ödünç verme : Ürün, hizmet veya eserin geçici bir süre kullanımı amacıyla üçüncü şahıslara teslim edilmesi. (Hazırlanan yazılımın belirli bir süre tüm özellikleriyle kullanım haklarına açık halde 3. kişilere deneme amaçlı sunulması, vb.)
  • Hibe etmek : Ürün, hizmet veya eserin yayın hakları sizde saklı kalmak şartıyla üçüncü şahıslara teslim edilmesi. (Hazırlanan bir heykelin, bir belediye tarafından kullanılması amacıyla teslim edilmesi, vb.)
  • Tanıtım : İş kolaylaştırmak ve/veya yardım, reklam veya tanıtım amaçlı olarak eserin üçüncü şahıslara teslim edilmesi. (Kataloglarınızda kullanılmak üzere 3D renderlarınızın ajansa teslim edilmesi, vb.)

Tasarımı ve hakları size ait olan eserlerin hak ve bedel taleplerinde ise şu yolu takip etmeniz uygun olmaktadır.

  • Öncelikle ürünün gönderim yolunun belgelenmesi gerekmektedir. Bu e-posta, kargo veya dosya transferi olabilir. Her gönderim yolunda belgeleme işlemi ayrıdır.
  • Gönderim yolunu belgeleyememeniz durumunda, yazılımda hazırladığınız çalışmaya ait çıktılar ve kayıt işleminin saat ve tarihinin belgelendirilmesi gerekmektedir.

Esas ve yan delillerin toplanmasından sonra, hakkınız olan bedelin belirtildiği bir ihtarname çekmenizde sakınca yoktur. İhtarname örneği genellikle noterlerde standart halde bulunduğundan fazla detaya girmenize gerek kalmayacağını düşünüyorum. Yine de, sizlere bazı detayları burada anlatayım.

  • Bahsi geçen eserin bedelinin açıkça yazılması ve tarafınıza 7 (yedi) iş günü içinde ödenmesini,
  • Eserin, sizin bilginiz dışında ve/veya onayınız olmadan yayınlanması veya kullanılması durumunda, tüm yayın ve kullanım ortamlarından derhal geri çekilmesini,
  • Bu eserin geri çekilmesi durumunda dahi, aranızdaki çekişmeye neden olan eserin “isminizin / markanızın / logonuzun” ekleneren tekzip işlemini talep edebilir,
  • Bu ihtarnamedeki taleplere uyulmaması durumunda, işin hakedişi olan ücretin, işin teslim tarihinden itibaren hukuken belirlenen oranda faizlendirileceğini bildirirsiniz.

Genellikle bu tür ihtarnamelere riayet etmeyenler ortada çoktur, bu nedenle ihtarname sonrası yapılacakları da şöyle kısaca ekleyeyim.

  • İhtarnameye cevap gelmemesi, veya ihtarnameye taleplerinizin haksız olduğunu belirtir halde “haksız savunma” temelli bir ihtar-i cevap gelmesi durumunda tek seçeneğiniz dava etmek olacaktır.
  • Eğer esas ve yan delilleriniz “gerçekten” var ise, “Yargıtay Hukuk Dairesi Kararları” çerçevesinde davayı kazanma ihtimaliniz yükselecektir.
  • Bunun yanısıra maddi ve manevi tazminat hakkınızın da “belirli durumlarda” olabileceğini ekleyeyim.

Bir de size bu işin iç yüzü ile ilgili ufak pratik bilgiler vereyim;

  • Ticaret serbestisi halinde değilseniz, veya vergi mükellefi değilseniz, bedel talep etmeyin, sadece sizden izinsiz kullanılan eserin geri çekilmesi ile tekzip işlemlerini talep edin. Aksi takdirde sizin de hukuki olarak sorun yaşayacağınızı söyleyeyim.
  • 657 sayılı M. Muhakemat Kanunu özel hükümlerinin kapsamında değilseniz, herhangi bir eseri üretmeniz size yasaklanmaz. Memur olmanız vb durumlarda da bu tür eserleri üretmenizde sakınca yoktur. Yasaklanan sadece bu çalışmalardan gelir elde etmenizdir.
  • Kanıtlarınız kesin değilse mahkemede kazanmanız imkansıza yakındır. Bir görselin size ait olduğunu veya bu görselin çalışmasının yapıldığı dosyayı mahkemeye delil olarak sunmanız, kuruma bir şey ifade etmez. Bilişim dünyasında tarih vb olguların nasıl da kolaylıkla değiştirilebildiği göz önünde tutulur, ve deliliniz yeterli görülmez. Kanıtlarınızın çok daha güvenilir olması lazımdır.
  • Çalışmalarınızı noterden tasdiklettirmeniz her zaman en güvenilir delildir, ancak bu da masraflı bir yöntemdir. Bunların dışında elektronik ortamda zaman damgası sunan internet sitelerinden alınan hizmetler de bir nebze elinizi güçlendirir, ama kazanmanızı garantilemez.
  • Email ile gönderdiğiniz, veya bilgisayardaki dosyanın tarihi üstünden delillendirdiğiniz çalışmalarla açacağınız davalarda kazanmayı düşünmenizi tavsiye etmem.
  • Dava ve evrak masraflarını asla göz ardı etmeyin. 200 TL’lik alacağınız için sadece evrak masrafınız bile 2 katını bulabilecektir.

3D tasarımlar ve telif hakları hakkında sorularınızı ve fikirlerinizi bana iletebilirsiniz. Saygılarımla…

  • Mustafa

    Selam, gerçek hayatta telif hakkıyla korunan bir silah tasarımını, ticari amaçlı bir oyunda yayınlamak istersek, yasal sorumluluktan kurtulmak için tasarımda nasıl değişiklikler yapmamız gerekir?

    • hakanozerdem

      “Yasal sorumluluktan kurtulmak” bile hukuk tarafından kulağa hoş gelmeyen bir yaklaşım olacaktır. Bu sebeple benzer, ama bir çok unsuru ve parçası değişik olan, patent ve telif ile korunmuş üründen bağımsız bir silah tasarlamanız en doğrusudur. İlla silahın ismini, şeklini, şemalini kullanacaksanız da, bu işi hukuka uygun şekilde yapmanızda fayda vardır.

  • Selim Karakaş

    Merhaba.
    Ben ünlü bir dergide çalışıyordum 3 yıl önce görsel anlatım için 3D model bir tarihi bina modelledim. Bu görseli poster olarak her sene satıyorlar. İş yerimden 4 ay oldu ayrıldım. Bu 3 yıl önce yaptığım 3D modeli, 3d model satış mağazalarına satabilir miyim?

    • Selim Karakas

      Ayrıca yaptığım clip artlar ve illüstrasyonlar için de aynı konuyu merak ediyorum. Örneğin elektiriği anlatan bir çalışmada kullanılması için çizdiğim bir elektirikçi illüstrasyonu veya elektirikli aletler clip artları.

      • hakanozerdem

        Burada çalıştığınız firma ile yaptığınız sözleşmenin şartları önemlidir. Olası senaryo sizin bu şirket adına ürettiğiniz ürünlerin tüm haklarının şirkette kalması olacağından sizin bu ürünleri satışa sunmanız uygun olmayabilir.

  • Ahmet

    Peki Hakan Bey benim yapmış olduğum modelin şeklini değiştirerek yeni bir ürün ortaya koyan kişiye karşı telif hakkında bulunabilir miyim ?

    • hakanozerdem

      Bu durumda “modelin şeklinin değiştirilmesi” durumu önem kazanıyor. Sİzin durumunuzda bu değişim ne oranda, ona göre karar verilir.

  • ercan

    İnstagramdan telefon kılıfı satışı yapıyorum , Elimde stoklarım mevcut fakat hergün paylaşım yapmam gerektiğinden dolayı yetersiz kalıyor ve başka sitelerden kılıf resimleri alıp paylaşım yapıyorum aldığım sitenin sahibi diyorki “Kılıf tasarımları bana ait ve Telif hakları elimde fotoğrafları kaldırmazsan şikayet edeceğim tazminat davası açacağım” diyor . Fakat ben bu kılıfların benzerlerini aliekspres sitesinde görüyorum çok benzerleri. Bu durumda kişi şikayet ettiği zaman telif hakkı davasını kazanır mı ?

    • hakanozerdem

      Merhaba. Eğer hak sahibi kişi, hakkını ispat eden belgeleri sunarsa, doğal olarak kazanır. Aliexpress veya benzeri bir sitede aynı durum olması, sizin bu görselleri kullanmanızı normalleştirmez.

  • Dervis yigit

    Merhabalar mimari görsellerime yaptığımız bir firmadan gorsellestirme ücretinin bedelini kendi kafalarına gören verdiğimizi teklifin 30 bin ise 11 bin olarak uygun gördük diyip verilen emeğin değerinin düşürülmesi ve ödemenin alınamaması … telif hakkımız olur mu tüm projen detayları ve tarih zaman bildirimleri mevcuttur kullanması durumundan nasıl bir para talebinde bulunabiliriz

    • hakanozerdem

      Sözleşmeniz varsa hakkınızı arayabilirsiniz, sözleşmeniz yoksa işiniz çok zor.

  • halil

    Mrb, Firmanın biri ( firmanın ajans işlerini yapan kişi aracılığı ile) başkasına yaptırdığı renderları bana tekrar yaptırttı, ( proje ile ilgili görseller, dwg dosyaları vs göndererek) aynıları olması için özellikle belirttiler, eski yapılan renderlara yakın renderlar yaptım, bunlara ait panoromik renderlar vs daha yaptırdılar vs vs.. işin sonunda işi teslim ettim fakat ödeme yapmadılar. Bahsettiğim render ve panoromik görselleri kendime ait yapıcağım sitede her hangi bir isim vs kullanmadan, örnek olarak kullanmamda sakınca var mıdır? netice itibari ile tamamı bana ait çalışmalar. Aramızda her hangi bir sözleşme vs yapılmadı, verdiğim görselleride hiç bir yerde kullanmadılar.

  • Mustafa

    Merhaba,
    Tarihi bir yapının rölöve çizimi üzerinden 3d modelini olusturdum. Yakin bir tarihte bir reklam ajansı bu modeli satın almak istedi. 3d yazıcıdan baskı alıp bunu süs eşyası olarak satmak istiyorlar; fakat baskıyı kendileri değil 3d printer hizmeti veren başka bir firmaya yaptıracaklar. Modeli 3d printer hizmeti veren firmaya gönderdiğimde dosyanin onlarda kalma durumu var. Yani baskı alındıktan sonra çizdiğim modeli kendilerinin kullanması veya başkalarına satması olası bir durum. Bunun önüne nasıl gecebilirim? Bunun dışında çizimi benden satın almak isteyen firma modelin üstüne kendi logosunu işlememi istiyor fakat ben bu modeli online satış yapabilecegim (turbosquid, cgtrader vb.) siteler üzerinden satışa sunmaya devam etmek istiyorum. Logo işlendiğinde eser sahibi olarak haklarım olumsuz etkilenir mi?
    Verdiğiniz bilgiler için çok tesekkur ederim.

    • hakanozerdem

      Marka kullanıldığı zaman sorun yaşayabilirsiniz. Şahsi kanaatim, önce bu tasarımınız için gerekli telif hakkını almanız. İlgili kuruluşları araştırmanız faydanıza olacaktır.

  • iskender

    hocam iyi günler ben autocad eğitim videoları çekip youtube koymak istiyorum reklamlı olacak telif hakkı gelirmi…

    • hakanozerdem

      Kendi çektiğiniz videoda, kullanacağınız müzikler dahil telif hakkı ile sorun olmayacak ögeler kullanırsanız bir sıkıntı yaşamazsınız.

  • Mevlüt Aydın

    Öncelikle söylemek isterim ki makalenizi çok bilgilendirici buldum.Size birkaç sorum olacak ben üniversite ögrencisiyim ve bir sokak aydınlatma tasarımı yaptım ama bunu nasıl kendimin yaptığını tescil edebilirim?Diger sorum ise ben bu tasarımımı 3. kişiye üretmesi için vereceğim 100 adet mesela daha sonra üreten kişi bunu tekrar üretip benden izinsiz ve habersiz satmak isterse ve ben ürettim diye hak iddasında bulunursa ne olacak?Şimdiden teşekkür ediyorum.

  • chokri

    öncelikle merhaba

    bir otel için bir logo tasarladım ama bana hiç bir ödeme yapmadan kullanmaya başladılar ne yapmalı hocam?
    teşekkürler

Leave Your Comment Here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.